Hızlı tempolu yaşantımızda, çevrenin durumu, zihinsel sağlığımızı şekillendirmede kritik bir rol oynar. Temiz bir şehirde yaşamanın etkileri, sadece dışsal güzellik ve çevresel sürdürülebilirlikle sınırlı değildir. Birçok araştırma, şehir temizliği ile sakinlerin zihinsel sağlığı arasında güçlü bir bağlantı olduğunu göstermektedir.

Kirliliğin hâkim olduğu bir şehirde yaşamanın, zihinsel sağlık üzerinde derin izler bıraktığı bilinmektedir. Artan stres, kaygı ve bilişsel zorluklar gibi etkiler, kirliliğin zihinsel refahımıza olan etkilerinin sadece birkaçıdır. Çevresel faktörler ile zihinsel sağlık arasındaki bu bağlantıyı anlamak, politika yapıcıların ve toplumun daha temiz ve sağlıklı şehir ortamları için sürdürülebilir çözümler üzerinde çalışmasını gerektirir. Bu, özellikle son dönemde zihinsel sağlık savunuculuğunun arttığı bir dönemde, toplumlar için son derece kritik bir konudur.

Çevremizin zihinsel durumumuzu önemli ölçüde etkilediği açık bir gerçektir. Temizlik, kirlilik ve karmaşadan arınmış bir şehir, olumlu bir atmosfer oluşturarak birçok zihinsel sağlık faydası sunar:

Stres Seviyelerinin Azalması: Temiz bir şehir, huzur ve rahatlama hissiyatı sağlar. Bakımlı bir şehir manzarası, şehir yaşamının koşturmacasından ve gürültüsünden bir mola sunarak stresi azaltabilir. Dünya Sağlık Örgütü’nün bir raporunda, parklar ve bahçeler gibi temiz ve bakımlı kamu alanlarına erişimin stresi azaltmaya ve pozitif bir zihinsel bakış açısı geliştirmeye katkı sağladığı belirtilmiştir.
Daha temiz bir şehrin kaygı seviyeleri üzerindeki olumlu etkisi, “iyileştirici ortamlar” olarak bilinen psikolojik bir fenomenle açıklanabilir. International Journal of Environmental Research and Public Health’te yayımlanan bir çalışma, doğal ve temiz şehir alanlarına maruz kalmanın kaygıyı ve stresi hafiflettiğini göstermiştir. Daha temiz bir şehir, kişilere gevşeme ve yenilenme imkânı sunarak görsel olarak çekici ve sakin bir fon oluşturur, bu da zihinsel refahı artırır ve stres seviyelerini azaltır.

Bilişsel Fonksiyonun Geliştirilmesi: Temiz çevreler, daha iyi bilişsel fonksiyonu teşvik eder; odaklanma, hafıza ve karar verme becerilerini geliştirir. Bu da, artan üretkenliğe ve genel refaha katkı sağlar.
Araştırmalar, azalan çevresel kirlilik ve karmaşanın beyin sağlığını olumlu yönde etkilediğini göstermektedir. Chicago Üniversitesi’nde yapılan çalışmalar, doğa ve temiz şehir ortamlarına maruz kalmanın dikkat yeniden kazanımını ve bilişsel performansı artırdığını bulmuştur. Doğal ortamlarda veya yeşil alanlarda zaman geçiren katılımcılar, kirlilik ve yoğunluk seviyesi daha yüksek olan şehir ortamlarına maruz kalanlara göre daha iyi dikkat ve hafıza yeniden kazanımı sergilemiştir.

Yükseltilmiş Ruhsal Durum ve Mutluluk: Bakımlı kamu alanları, parklar ve yeşil alanlar, mutluluk ve neşe hissiyatlarını artırabilir, sakinlerin genel ruh halini olumlu yönde etkileyebilir. İran’da yapılan bir araştırma, çevresel temizlik ile artan depresyon seviyeleri arasında güçlü bir bağlantı bulmuştur. Amerikan Tıp Derneği tarafından yayımlanan önemli bir araştırma, kentsel yeşil alanlar ile depresyon arasındaki ilişkiyi inceledi. Çalışma, kentsel yeşil alanlara artan erişimin, sakinler arasında düşük depresyon riski ile ilişkilendirildiğini bulmuştur. Yeşil alanlar sadece bir şehrin genel temizliğine katkıda bulunmakla kalmaz, aynı zamanda doğal stres azaltma ve rekreasyon fırsatları sunar. Bu kanıt, şehir sakinlerinin depresyonu azaltmak ve zihinsel refahı artırmak için temiz ve yeşil kentsel ortamları sürdürmenin önemini vurgular.

Sosyal Etkileşim ve Topluluk Bağları: Bakımlı kamu alanları ve temiz mahalleler, sakinlerin daha fazla dışarıda vakit geçirmesini, rekreasyonel etkinliklere katılmasını ve bu alanların bakımına yönelik bir sorumluluk duygusu geliştirmesini sağlar. Bu da, toplum bağlarını güçlendirir ve toplum gururunu artırır.

Yapabileceklerimiz:
Temiz bir şehri korumak, hem yerel yetkililerin hem de bireylerin ortak sorumluluğudur. Bir vatandaş olarak, şehrinizin temizliğini iyileştirmek için aktif olarak katkıda bulunabilir ve sonuç olarak zihinsel sağlığınızı artırabilirsiniz. İşte katılabileceğiniz bazı kolay yollar:

Atıkları Doğru Şekilde Bertaraf Edin: Atıkları belirlenmiş geri dönüşüm kutularını ve çöp konteynerlerini kullanarak sorumlu bir şekilde bertaraf edin. Çöp atmaktan kaçının ve çöplerinizi nereye attığınıza dikkat edin.

Toplu Temizlik Etkinliklerine Katılın: Yerel temizlik girişimlerine, toplum liderliğindeki çabalarına veya Dünya Temizlik Günü gibi kar amacı gütmeyen kuruluşlara katılın. Bu tür etkinliklere gönüllü olmak sadece çevreye fayda sağlamakla kalmaz, aynı zamanda topluma ve gurura duyulan bir bağlılık duygusu geliştirir.

Geri Dönüşümü Teşvik Edin: Ev ve işyerinizde geri dönüşüm uygulamalarını teşvik edin. Geri dönüşümün önemini ve çevreye olan olumlu etkisini kendiniz ve diğerleri hakkında bilgi edinin.

Çevre Dostu Ulaşımı Kullanın: Yürüyüş, bisiklet sürme veya toplu taşıma gibi çevre dostu ulaşım yöntemlerini tercih edin. Bu, hava kirliliğini azaltır ve daha temiz bir şehir ortamına katkı sağlar.

Yeşil Alanları Destekleyin: Şehrinizde park, bahçe ve yeşil alanların oluşturulmasını ve korunmasını savunun. Bu alanlar sadece şehrin estetiğine katkıda bulunmakla kalmaz, aynı zamanda doğal stres azaltma ve rekreasyon fırsatları sunar.

Sürdürülebilir Bir Yaşam Tarzı Benimseyin: Günlük yaşamınızda sürdürülebilir alışkanlıkları benimseyin, tek kullanımlık plastikleri azaltın, suyu koruyun ve enerji tüketimine dikkat edin.

Sorumlu vatandaşlar olarak, şehirlerimizde olumlu bir fark yaratabiliriz. Temizlik çabalarına aktif olarak katılarak, sadece zihinsel sağlığımızı desteklemekle kalmayız, aynı zamanda toplumumuzda bir vatandaşlık sorumluluğu ve gurur hissi geliştiririz.

Yazar: Sawyer Mitchell, 28 Temmuz 2023

Çeviren: Merve Küçükeskil, LDI Genel Sekreter